Γράφει ο Ιωάννης Τζαφέτας, Ομ. Καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας, ΑΠΘ, Επιστημονικός Διευθυντής FIVI Μονάδα Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης.
Η Διακολπική Έγχρωμη real-time Doppler Υπερηχογραφία αποτελεί μια από τις νεότερες εξελίξεις στη μελέτη και αντιμετώπιση προβλημάτων Υπογονιμότητας και όχι μόνο.
Η ενσωμάτωση της συσκευής Doppler στις κολπικές κεφαλές υπερήχων, πέραν της Ανατομικής απεικόνισης των έσω γεννητικών οργάνων παρέχει επίσης τη δυνατότητα μελέτης και αξιολόγησης των λειτουργικών μεταβολών όπως αυτές εκφράζονται από τις διακυμάνσεις της αιματικής ροής ακόμα και σε αγγεία χιλιοστομετρικών διαστάσεων κυρίως στις τοξοειδείς, ακτινοειδείς και σπειροειδείς διακλαδώσεις της μητριαίας και ωοθηκικής αρτηρίας. Ακόμα και στα νεόπλαστα τριχοειδή του τοιχώματος των ωοθυλακίων, αναδεικνύοντας πιθανές αιτίες υπογονιμότητας γνωστές ως «άγνωστης αιτιολογίας».
- Σε συνδυασμό με την 3D/4D υπερηχογραφία συνθέτουν μία διαφορετική εικόνα της παθοφυσιολογίας της Αναπαραγωγής που εστιάζει περισσότερο στον κλάδο της απεικονιστικής Ιατρικής πέρα από τα καθιερωμένα κλασικά όρια της Γυναικολογίας. Η συστηματική εφαρμογή αυτής της τεχνολογίας μπορεί να χρησιμεύσει στην έρευνα και αντιμετώπιση φυσιολογικών και υπογόνιμων ζευγαριών και στην επιλογή του κατάλληλου πρωτόκολλου διέγερσης. Πρώτοι οι Goswamy και Steptoe σε μια πρωτοποριακή μελέτη ανακοίνωσαν το 1988, ότι: «μειωμένη ανταπόκριση της μητριαίας αρτηρίας στο μέσον της εκκριτικής φάσης, εκδηλούμενη κατά την εξέταση Doppler ως έλλειψη ή ποιοτική αλλοίωση του εύρους του διαστολικού κύματος (diastolic flow velocity), είναι ενδεικτική περιορισμένης αιμάτωσης της μήτρας και χαρακτηρίστηκε ως αιτία υπογονιμότητας». Η παρατήρηση αυτή επιβεβαιώθηκε στη συνέχεια με ορμονικούς ελέγχους, βιοψίες ενδομητρίου και ιστολογικές εξετάσεις (Kupesic, 1997)
- Η κολπική έγχρωμη Doppler υπερηχογραφία μπορεί να συμβάλει στην έγκαιρη αναγνώριση ασθενών με υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών (εμφάνιση αιματικής ροής στο στρώμα πριν την 7η ημέρα του κύκλου), στην πρόβλεψη της βιωσιμότητας της αρχόμενης και στην έγκαιρη διάγνωση της έκτοπης κύησης. Το RI λ.χ. τη 10η ημέρα του κύκλου (Resistance Index, δείκτης αντίστασης- ένας από τους βασικούς δείκτες Doppler) είναι σαφώς χαμηλότερο σε γυναίκες που καθίστανται έγκυες (RI<0,5) σε σχέση με εκείνες που δε συλλαμβάνουν. RI>0,8 κατά κανόνα είναι ασυμβίβαστο με κύηση. Μπορεί, επίσης, να διευκολύνει τη διαφορική διάγνωση μεταξύ καλοήθων και κακοήθων γυναικολογικών παθήσεων άμεσα, όπως επίσης στην αντιμετώπιση της ανδρικής υπογονιμότητας. Η ατραυματική και επαναλαμβανόμενη χαμηλού κόστους αυτή μέθοδος μπορεί να διακρίνει την αποφρακτική από την μη αποφρακτική αζωοσπερμία και να βελτιώσει τα αποτελέσματα της βιοψίας όρχεος (TESE) στοχεύοντας, προ ή διεγχειρητικά, στην πλέον αγγειοβριθή περιοχή με έντονη σπερματογένεση, ιδιαίτερα σημαντικό σε ολιγο-ασθενοσπερμικούς άνδρες.
- Το Βιοφυσικό προφίλ της μήτρας (Biophysical Profile of the Uterus-BPU). Η ημέρα χορήγησης της HCG αποτελεί ένα κομβικό σημείο αποφασιστικής σημασίας στην όλη διαδικασία της διέγερσης. Η τιμή του PI (Pulsatility Index 2-3) μπορεί να καθορίσει αντικειμενικά την κατάλληλη ημέρα χορήγησης της. Το διεθνώς καθιερωμένο κλασικό πρωτόκολο (πάχος ενδομητρίου >7 χιλ, παρουσία τριών ή περισσότερων ωοθυλακίων διαμέτρου >16χιλ και οιστρογόνα 150-200pg ανά ωοθυλάκιο, Pladnic 2011) δεν περιλαμβάνει άλλες εξ΄ ίσου ή περισσότερο σημαντικές παραμέτρους όπως: τη μορφολογία (βαθμό ηχογένειας) και τον όγκο του ενδομητρίου (3D/4D υπερηχογραφία), την αγγείωση και αιμάτωση της μήτρας στο σύνολό της με τη μέθοδο Doppler που αποτελούν σημαντικούς και δυνητικά διαχειρήσιμους δείκτες υποδεκτικότητας. (Όγκος ≤2,5 κ.ε. σχετίζεται με μειωμένη υποδεκτικότητα, Ng 2009). Με σκοπό τη βελτίωση των ποσοστών εμφύτευσης και εγκυμοσύνης, προτείνουμε ένα διευρυμένο πρωτόκολο σε κύκλους IVF που αφορά την υποδεκτικότητα της μήτρας στο σύνολό της (Uterine Receptivity) με τον νεο-εισαγόμενο τίτλο «το Βιοφυσικό Προφίλ της Μήτρας-ΒΠΜ» (Biophysical Profile of the Uterus) σε αντιπαραβολή με το Βιοφυσικό Προφίλ του Εμβρύου της Εμβρυο-μητρικής Ιατρικής. Συμπεριλαμβάνει την Doppler ανάλυση της αιματικής ροής τόσο στο ενδομήτριο όσο και στο μυομήτριο (με 12 συνολικά παραμέτρους, 4 βασικές με 3 υπο-παραμέτρους έκαστη). Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά αποτελέσματα διαπιστώνεται θετική συσχέτιση μεταξύ των ποσοστών εμφύτευσης/εγκυμοσύνης και της βαθμολογίας στη σχετική Κλίμακα του ΒΠΜ (Score: 4-12). Υπερτερεί σαφώς του κλασικού πρωτόκολου (ελλιπές) αν εξαιρέσουμε το ότι είναι σχετικά χρονοβόρο και απαιτεί την παρουσία εξειδικευμένου στους υπερήχους. Ωστόσο, μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμο σε ειδικές περιπτώσεις όπως σε άτομα με φτωχή ανταπόκριση ή με ιστορικό επανειλημένων αποτυχιών. Χρήζει περαιτέρω διερεύνησης.
Ιωάννης Τζαφέτας
MD, FRCOG, PhD, FPA
Ομ. Καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας, ΑΠΘ
Επιστημονικός Διευθυντής FIVI Μονάδα Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης