9 Facts Γονιμότητας
Επ. Επιμέλεια: Στρατής Κολυμπιανάκης, Καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας και Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Επιστημονικός Συνεργάτης, FIVI.
1. Η υπογονιμότητα επηρεάζει 1 στα 6 ζευγάρια παγκοσμίως
Το Πρόβλημα: Η υπογονιμότητα έχει αναγνωριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως σοβαρό παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας. Περίπου ένα στα έξι ζευγάρια αντιμετωπίζει δυσκολίες να συλλάβει μετά από ένα χρόνο προσπάθειας. Για αυτούς τους ανθρώπους, η υπογονιμότητα δεν είναι απλώς αριθμός, αλλά προκαλεί βαθιά απογοήτευση, άγχος και ψυχολογική πίεση, επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής τους και τη σχέση τους.
Σύγχρονες Θεραπείες: Χάρη στις εξελίξεις στην αναπαραγωγική ιατρική, σήμερα υπάρχουν αποτελεσματικές λύσεις για τη γέννηση ενός υγιούς παιδιού. Οι πιο συχνές θεραπείες περιλαμβάνουν:
- Εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) – γονιμοποίηση του ωαρίου εκτός σώματος
- Εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) – γονιμοποίηση του ωαρίου εκτός σώματος
- Προεμφυτευτικός γενετικός έλεγχος (PGT) – έλεγχος των εμβρύων για γενετικές ανωμαλίες πριν τη μεταφορά τους στη μήτρα
Τα ποσοστά επιτυχίας βελτιώνονται συνεχώς, οδηγώντας σε χιλιάδες υγιείς γεννήσεις κάθε χρόνο.
2. Η γονιμότητα μειώνεται δραματικά μετά τα 35 – η κατάψυξη ωαρίων μπορεί να βοηθήσει
Το Πρόβλημα: Όλο και περισσότερα ζευγάρια επιλέγουν να αναβάλουν την απόκτηση οικογένειας για κοινωνικούς, οικονομικούς ή επαγγελματικούς λόγους. Η γονιμότητα των γυναικών, ωστόσο, μειώνεται φυσιολογικά με την ηλικία. Η γονιμότητα είναι στο αποκορύφωμά της στα 20s και στις αρχές των 30s, αρχίζει να μειώνεται μετά τα 35, και η μείωση επιταχύνεται σημαντικά μετά τα 40.
Η Λύση – Κατάψυξη Ωαρίων: Η σύγχρονη τεχνολογία κατάψυξης ωαρίων προσφέρει λύση σε γυναίκες που:
- Επιθυμούν να αναβάλουν τη μητρότητα
- Πρόκειται να υποβληθούν σε θεραπείες που επηρεάζουν τη γονιμότητα (π.χ. χημειοθεραπεία)
Το Κλειδί της Επιτυχίας: Η ηλικία κατά την κατάψυξη είναι καθοριστική. Σύμφωνα με πρόσφατες μετα-αναλύσεις:
- Γυναίκες που καταψύχουν ωάρια πριν τα 35 έτη έχουν 52% πιθανότητα ζωντανής γέννησης
- Γυναίκες που καταψύχουν ωάρια μετά τα 40 έτη έχουν 19% πιθανότητα ζωντανής γέννησης
Η ιδανική ηλικία για κατάψυξη είναι πριν τα 35-37 έτη.
3. Η ποιότητα του σπέρματος έχει μειωθεί κατά 50% τα τελευταία 50 χρόνια
Το Πρόβλημα: Η ποιότητα του σπέρματος παρουσιάζει μειούμενη τάση παγκοσμίως τις τελευταίες δεκαετίες. Σύμφωνα με πρόσφατες επιστημονικές αναλύσεις, η συγκέντρωση σπερματοζωαρίων μειώθηκε κατά περίπου 50% από το 1973 έως το 2018, με την μείωση να επιταχύνεται μετά το 2000. Παράλληλα, τα ποσοστά ανδρικής υπογονιμότητας αυξάνονται διεθνώς.
Θεραπευτική Προσέγγιση: Η ενδομητρική σπερματέγχυση (IUI) είναι μία αποτελεσματική πρώτης γραμμής θεραπεία για ζευγάρια με ήπια ανδρική υπογονιμότητα όταν η γυναίκα είναι νεότερη και διατηρεί καλή γονιμότητα. Η επιτυχία της IUI βασίζεται στην επεξεργασία του σπέρματος, ώστε να επιλεγούν τα πιο υγιή και κινητικά σπερματοζωάρια.
Ποσοστά Επιτυχίας: Το ποσοστό επιτυχίας κυμαίνεται από 9-15% ανά κύκλο, με τα καλύτερα αποτελέσματα να παρατηρούνται όταν:
- Ο συνολικός αριθμός κινητικών σπερματοζωαρίων είναι > 5 εκατομμύρια
- Η γυναίκα είναι κάτω των 35 ετών
- Η διάρκεια υπογονιμότητας είναι < 3 χρόνια
Η ενδομητρική σπερματέγχυση συχνά συνδυάζεται με φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών για να αυξηθούν οι πιθανότητες επιτυχίας. Ωστόσο, ο συνδυασμός αυτός είναι η κύρια αιτία πολλαπλών κυήσεων (διδύμων, τριδύμων), οι οποίες συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο πρόωρου τοκετού και επιπλοκών τόσο για τη μητέρα όσο και για τα βρέφη.
Εναλλακτικές Επιλογές: Για σοβαρότερες περιπτώσεις ανδρικής υπογονιμότητας, μπορεί να απαιτείται εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) με ενδοκυτταροπλασματική έγχυση σπέρματος (ICSI).
4. Πάνω από 8 εκατομμύρια παιδιά έχουν γεννηθεί μέσω IVF από το 1978
Η Ιστορία: Το πρώτο παιδί από εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) γεννήθηκε το 1978. Από τότε έχουν γεννηθεί περισσότερα από 8 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως μέσω IVF.
Μέθοδοι Θεραπείας: Υπάρχουν δύο κύριες τεχνικές:
- Κλασική IVF: Τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια τοποθετούνται μαζί σε ειδικό περιβάλλον για φυσική γονιμοποίηση.
- Ενδοκυτταροπλασματική Έγχυση Σπερματοζωαρίου (ICSI): Ένα επιλεγμένο σπερματοζωάριο εγχύεται απευθείας μέσα στο ωάριο.
Πότε χρησιμοποιείται το ICSI: Το ICSI χρησιμοποιείται κυρίως όταν υπάρχει:
- Σοβαρό πρόβλημα με την ποιότητα ή τον αριθμό των σπερματοζωαρίων
- Χειρουργική συλλογή σπερματοζωαρίων
- Προηγούμενη αποτυχία γονιμοποίησης
Η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου γίνεται από τον ειδικό ιατρό με βάση το ιατρικό ιστορικό κάθε ζευγαριού.
5. Η επιτυχία της IVF βελτιώνεται συνεχώς – φτάνει έως 42% για νεότερες γυναίκες
Η Πρόοδος: Τα ποσοστά εγκυμοσύνης μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Αυτή η πρόοδος οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, όπως:
- Βελτιωμένα πρωτόκολλα φαρμακευτικής θεραπείας
- Σύγχρονες τεχνικές καλλιέργειας εμβρύων
- Κατάψυξη εμβρύων (vitrification) που επιτρέπει μεταφορά σε βέλτιστη χρονική στιγμή
Ποσοστά Επιτυχίας: Για γυναίκες που χρησιμοποιούν:
- Δικά τους ωάρια: Τα ποσοστά εξαρτώνται κυρίως από την ηλικία (για γυναίκες κάτω των 35 ετών το ποσοστό επιτυχίας ανά κύκλο φτάνει το 35-42%)
- Δωρεά ωαρίων: Τα ποσοστά είναι υψηλότερα σε όλες τις ηλικίες (50-55% ανά κύκλο), καθώς χρησιμοποιούνται ωάρια από νεότερες δότριες.
6. Ο προεμφυτευτικός γενετικός έλεγχος μπορεί να προλάβει τη μετάδοση κληρονομικών ασθενειών
Το Πρόβλημα: Οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες απαντώνται συχνότερα σε ζευγάρια με προβλήματα γονιμότητας και μπορεί να συμβάλλουν σε επαναλαμβανόμενες αποβολές ή αποτυχημένες προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η απλή εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) μπορεί να μην επαρκεί.
Διαθέσιμες Επιλογές Προεμφυτευτικού Γενετικού Ελέγχου:
- PGT-A (έλεγχος για ανευπλοειδίες): Εξετάζει τα έμβρυα για αριθμητικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες (π.χ. σύνδρομο Down). Προτείνεται κυρίως σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, σε περιπτώσεις επαναλαμβανόμενων αποβολών ή επαναλαμβανόμενης αποτυχίας εμφύτευσης. Οι σύγχρονες τεχνικές γενετικής ανάλυσης έχουν βελτιώσει τα ποσοστά επιτυχίας.
- PGT-M (έλεγχος για μονογονιδιακές ασθένειες): Εντοπίζει γενετικές παθήσεις που μεταβιβάζονται από τους γονείς (π.χ. μεσογειακή αναιμία, κυστική ίνωση, μυϊκή δυστροφία). Επιτρέπει την επιλογή εμβρύων χωρίς την κληρονομική ασθένεια, αποφεύγοντας τη μετάδοσή της στα παιδιά.
- PGT-SR (έλεγχος για χρωμοσωμικές αναδιατάξεις): Προτείνεται σε φορείς χρωμοσωμικών αναδιατάξεων (μεταθέσεις, αναστροφές). Μειώνει τον κίνδυνο αποβολών και αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχούς εγκυμοσύνης.
Η απόφαση για προεμφυτευτικό γενετικό έλεγχο είναι προσωπική και λαμβάνεται μετά από ενδελεχή συζήτηση με τον ιατρό σας, αφού εκτιμηθούν το ιατρικό σας ιστορικό και οι συγκεκριμένες ανάγκες σας. Ο έλεγχος αυτός δεν είναι απαραίτητος για όλα τα ζευγάρια.
7. Η μεταφορά ενός εμβρύου μειώνει τους κινδύνους χωρίς να μειώνει την επιτυχία
Το Πρόβλημα του Παρελθόντος: Οι πολύδυμες κυήσεις ήταν παλαιότερα μία από τις σημαντικότερες επιπλοκές της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Η μεταφορά πολλών εμβρύων οδηγούσε σε αυξημένα ποσοστά δίδυμων και τρίδυμων κυήσεων, με συνέπεια υψηλότερο κίνδυνο πρόωρου τοκετού και χαμηλού βάρους γέννησης.
Η Σύγχρονη Προσέγγιση: Η μεταφορά ενός εμβρύου (Single Embryo Transfer) αποτελεί σήμερα τη συνιστώμενη πρακτική για πολλά ζευγάρια, ιδιαίτερα όταν υπάρχουν έμβρυα καλής ποιότητας. Αυτή η προσέγγιση μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο πολύδυμης κύησης, διατηρώντας παράλληλα ικανοποιητικά ποσοστά επιτυχίας, ειδικά όταν συνδυάζεται με την κατάψυξη επιπλέον εμβρύων για μελλοντική χρήση.
Επιπλέον Πλεονεκτήματα: Τα έμβρυα που δεν μεταφέρονται μπορούν να καταψυχθούν με ασφάλεια και να χρησιμοποιηθούν σε επόμενους κύκλους, προσφέροντας επιπλέον ευκαιρίες για εγκυμοσύνη χωρίς τους κινδύνους των πολύδυμων κυήσεων. Η απόφαση για τον αριθμό των εμβρύων που θα μεταφερθούν λαμβάνεται από το υπογόνιμο ζευγάρισε συνεργασία με τον ιατρό, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία της γυναίκας , την ποιότητα των εμβρύων και το ιατρικό της ιστορικό.
8. Η δωρεά ωαρίων έχει ποσοστά επιτυχίας 85-95% μετά από πολλαπλές προσπάθειες
Η Θεραπευτική Επιλογή: Η δωρεά ωαρίων αποτελεί εξαιρετικά επιτυχημένη θεραπευτική επιλογή με ποσοστά κλινικής εγκυμοσύνης 40-55% ανά κύκλο και σωρευτικά ποσοστά ζωντανής γέννησης που ξεπερνούν το 85-95% μετά από πολλαπλές προσπάθειες.
Τα Πλεονεκτήματα: Τα ποσοστά επιτυχίας είναι ανώτερα της αυτόλογης IVF και δεν επηρεάζονται από την ηλικία της λήπτριας.
Ωστόσο, οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνονται για τους κινδύνους κύησης που σχετίζονται με την ηλικία τους, και να λαμβάνουν κατάλληλη προληπτική αγωγή και παρακολούθηση.
9. Οι σωστές διαγνωστικές εξετάσεις είναι το κλειδί για την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας
Η Σημασία της Διάγνωσης: Για τον εντοπισμό των αιτιών υπογονιμότητας και την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας, χρησιμοποιούνται εξειδικευμένες εξετάσεις:
- Υστεροσαλπιγγογραφία (HSG) Εξέταση που ελέγχει αν οι σάλπιγγες είναι ανοικτές και αν η μήτρα έχει φυσιολογική δομή. Τα προβλήματα σαλπίγγων εντοπίζονται στο 25-35% των περιπτώσεων υπογονιμότητας.
- Επίπεδα AMH (Αντι-Μυλλεριανή Ορμόνη) Εξέταση αίματος που μετρά την ωοθηκική εφεδρεία – τον αριθμό των διαθέσιμων ωαρίων. Βοηθά στην εκτίμηση της ωοθηκικής λειτουργίας και στην πρόβλεψη της απόκρισης σε θεραπείες. Η AMH δείχνει την ποσότητα, όχι την ποιότητα των ωαρίων. Χαμηλά επίπεδα δεν σημαίνουν αδυναμία σύλληψης. Τα αποτελέσματα ερμηνεύονται πάντα σε συνδυασμό με την ηλικία και άλλες εξετάσεις.
